Giriş – Türkiye’de Çok Partili Siyasal Hayata Geçiş
Osmanlı Devleti’nde Tanzimat ile başlayan Batılılaşma hareketleri ile 1876’da Kanun-i Esasi olarak bilinen anayasa oluşturulmuş, bu anayasa ile de Meclis-i Mebusan kurulmuştur. Meclis 1878’de Rus ordusunun İstanbul’a yaklaşmaları nedeniyle tatil edilmiş olsa da Selanik’teki ihtilalden dolayı 1908’de II. Abdulhamit tarafından tekrar yürürlüğe sokulmuştu. Bu olay tarihte “Hürriyetin İlanı” olarak da bilinmektedir.
Mecliste çoğunluğu oluşturan İttihat ve Terakki Cemiyeti yanlısı vekiller, Kamil Paşa hükümetini istifaya zorlamış ve sonrasında da Osmanlı tarihindeki ilk parlamenter temelli hükümeti kurmuşlardır. Cemiyet II. Meşrutiyet sonrasında İttihat ve Terakki Fırkası adını alarak iktidar partisi olmuş ve 1918’de kendini feshetmiş, üyelerinin çoğu da Milli Mücadele’ye katılmıştır. Milli Mücadele sırasında 1920’de Büyük Millet Meclisi açılmış, 1921’in başlarında da Teşkilat-ı Esasiye Kanunu yürürlüğe girmiştir. 29 Ekim 1923’te Cumhuriyet’in ilan edilmesinden sonra 1924’te yeni bir anayasa yürürlüğe girmiş ve 1876 Anayasası tamamen yürürlükten kaldırılmıştır.
İttihat ve Terakki Fırkası 1918’de kendini feshetmiş olsa da yerel örgütleri Müdafaa-i Hukuk Cemiyetlerinin oluşmasını desteklemiş ve katkı sağlamıştır. İşgallere karşı kurulan milli cemiyetler 7 Eylül 1919’da Sivas Kongresi’nde birleştirilerek “Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti” adını almıştı. Milli Mücadele sonrası bu cemiyetin üyeleri çalışmalarına TBMM’de devam etmiştir.
Cemiyetin Halk Fırkası adını alarak partileşmesi ile oluşan tek parti yönetiminin muhalif akımlara bakışı ve İnönü döneminde devletin partileşme süreci ile anti-demokratik hareketler, İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’nin iç ve dış politikası incelenecektir. İkinci Dünya Savaşı sırasında ve sonrasında Türkiye’nin Batılı ülkelerle yaptığı anlaşmalara ve bunların sonuçlarına; demokrasi yanlısı ülkelerin tepkisini çeken uygulamalara ve etkilerine yer verilecektir.
Çalışmanın temel amacı; Türkiye’yi çok partili hayata sürükleyen iç ve dış nedenlerin karşılıklı olarak değerlendirilmesidir.
